Utwór – przedmiot prawa autorskiego

Strona główna » Prawo w sztuce Dodano: 2015-01-09

Fot. autorstwa Eugenio Marongiu pochodzi z banku zdjęć Fotolia

Niby wszyscy wiedzą. Ale jak przychodzi co do czego to okazuje się, że wielu ma jednak wątpliwości… O co chodzi? O utwór – przedmiot prawa autorskiego. Czym jest utwór prawa autorskiego? I kto jest jego właścicielem?

 

Sprytna małpka a prawo autorskie

Zapewne większość z Was słyszała już o sprawie zdjęć ciekawskiej małpki, która wykorzystała chwilę nieuwagi fotografa Davida J. Slatera, chwyciła jego aparat i zaczęła – zupełnie nieświadomie – robić sobie sama zdjęcia. Wyjątkowe małpie selfie szybko trafiło do sieci, a jeden z internautów zamieścił zdjęcie czarnego makaka na Wikipedii. I wtedy się zaczęło. Właściciel aparatu – fotograf David J. Slater – zwrócił się do Wikipedii z prośbą o usunięcie „jego zdjęcia”. Niestety, prośba fotografa nie została spełniona. Wikipedia nie zgodziła się na usunięcie zdjęcia małpki, ponieważ – jak argumentowała – to nie Slater jest właścicielem praw autorskich do zdjęcia małpki… Nie jest? To kto w takim razie jest?

 

Działalność kreacyjna człowieka a przedmiot prawa autorskiego

Okazuje się, że w przypadku sprawy selfie sprytnej małpki Wikipedia ma rację. David Slater faktycznie nie jest właścicielem praw autorskich do zdjęć. Co więcej, wszystko wskazuje na to, że nikt nie posiada praw autorskich do tego zdjęcia. Dlaczego? Dlatego, że przedmiotem prawa autorskiego może być utwór stworzony tylko i wyłącznie przez człowieka. Prawo autorskie nie ochroni (nawet najbardziej oryginalnego) tworu, którego nie stworzył człowiek. Slater nie jest właścicielem praw autorskich do spornego zdjęcia. Rzeczone selfie (zrobione nawet przez inteligentną i sprytną małpkę) w ogóle nie ma swojego właściciela, ponieważ nie jest ono przedmiotem prawa autorskiego.

 

Właściciel praw autorskich do utworu

Właścicielem praw autorskich jest – co do zasady – twórca dzieła. Kim jest twórca? To osoba, która wniosła wkład twórczy do utworu, czyli stworzyła dzieło w rozumieniu prawa autorskiego. Twórcą jest każdy człowiek, kto swoją pracą twórczą przyczynił się do powstania dzieła – pisarz, który napisał książkę, malarz, który namalował obraz czy tancerz, który stworzył choreografię.

 

Jakie cechy musi spełnić wytwór człowieka, aby mógł stać się utworem w rozumieniu prawa autorskiego?

Przedmiotem prawa autorskiego będzie tylko taki przejaw działalności twórczej człowieka, który:

– ma charakter twórczy (a więc być przejawem twórczej, kreacyjnej działalności człowieka);

– ma indywidualny charakter (utwór powinien być niepowtarzalny, nie mieć wiernego odpowiednika w przeszłości);

– jest ustalony w jakiejkolwiek postaci (a więc utwór musi zostać tak uzewnętrzniony, aby mogła zapoznać się z nim chociażby jedna osoba trzecia – ktokolwiek poza samym twórcą).

Prawo autorskie rozumie pojęcie utworu szeroko. Utworami chronionymi przez prawo autorskie mogą być rozmaite dzieła: literackie, plastyczne, fotograficzne, architektoniczne, muzyczne, choreograficzne czy filmowe ale tylko pod warunkiem, że zostały stworzone przez człowieka. Przedmiotem prawa autorskiego nie będzie zdjęcie zrobione przez ciekawską małpkę, wzór „malowany” na szybie przez mróz czy piękna ballada wyśpiewana przez kanarka.

 

Cechy obojętne dla faktu uzyskania ochrony dzieła przez prawo autorskie:

– wartość dzieła (nie musi być ono warte wielu tysięcy złotych, a przynajmniej nie od razu),

– przeznaczenie dzieła (własnoręcznie zrobiony prezent na Dzień Babci też się liczy),

– sposób wyrażenia dzieła (nawet rysunek na pogniecionym skrawku papieru może być przedmiotem prawa autorskiego),

– nakład i charakter pracy twórczej (dla faktu uzyskania ochrony prawnoautorskiej nie ma znaczenia, czy dzieło powstało w miesiąc czy w 2 godziny),

– stopień wysiłku intelektualnego (patrz wyżej),

– okoliczność, czy chodzi o twórczość opartą na samoistnym pomyśle, czy też na naśladownictwie – za utwór prawa autorskiego uznawane są również dzieła, które powstały jako efekt naśladownictwa, jeśli tylko posiadają cechy indywidualności i oryginalności.

 

Ochrona przedmiotu prawa autorskiego

Przyznanie praw autorskich właścicielowi utworu następuje automatycznie, z chwilą stworzenia dzieła. Autor dzieła nie musi załatwiać żadnych formalności.

ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności (art. 1 ust.4 pr. aut.)

Warto na koniec zaznaczyć, że w przypadku praw własności przemysłowych nabycie ochrony wygląda zupełnie inaczej. Aby uzyskać ochronę np. znaku towarowego twórca musi dokonać odpowiednich czynności rejestracyjnych (o czym więcej przeczytasz tutaj).

 

Masz pytanie związane w prawem własności intelektualnej? Skontaktuj się z Lookreatywni.pl pisząc na adres: kontakt@lookreatywni.pl

 

autor: Magdalena Miernik

źródło: http://lookreatywni.pl/